Nhu cầu năng lượng của trẻ khá cao, vì thế cần được bổ sung dinh dưỡng từ bữa ăn hằng ngày và nguồn sữa mẹ. Ngoài việc đáp ứng đủ nhu cầu năng lượng phù hợp với từng lứa tuổi, trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ cũng cần được đảm bảo có đủ các nhóm chất dinh dưỡng thiết yếu như chất đường, chất béo, chất đạm, vitamin và khoáng chất.
1. Tổng quan về nhu cầu năng lượng của trẻ
Cơ thể trẻ phát triển với tốc độ nhanh chóng. Sự lớn lên của các hệ cơ quan, các phản ứng trao đổi chất, sự hoạt động của hệ cơ, quá trình sản sinh nhiệt và sự tạo thành các tế bào mới đều cần năng lượng. Đơn vị đo lường năng lượng là calorie (cal) hoặc kilocalories (kcal). Nhu cầu dinh dưỡng của trẻ sơ sinh (dưới 1 tuổi) trung bình khoảng 150 kcal/ kg/ ngày. Với những trẻ lớn hơn, nhu cầu dinh dưỡng cần thiết được tính theo công thức: 1000kcal + 100 * tuổi (năm).
Phản ứng oxy hóa trong các thành phần từ thức ăn và nước uống như chất béo, chất đạm, chất đường là nguồn năng lượng chính cung cấp cho cơ thể trẻ. Mỗi nhóm chất có khả năng tạo ra năng lượng ở các mức độ khác nhau:
- 1 gram chất bột đường sản sinh được 4 kcal.
- 1 gram chất béo sản sinh được 9 kcal.
- 1 gram chất đạm sản sinh được 4 kcal.
Nhu cầu năng lượng của trẻ được chia làm hai nhóm chính dựa vào chức năng của chúng, bao gồm:
- Năng lượng cần có để tổng hợp và hình thành các mô tế bào mới
- Năng lượng dự trữ trong tế bào, chủ yếu đến từ chất đạm và chất béo.
Không giống như ở người lớn, khi cung cấp dinh dưỡng cho trẻ, ngoài đáp ứng đủ nhu cầu năng lượng của trẻ, cần lưu ý một số nguyên tắc sau:
- Nhu cầu năng lượng đủ cho sự hoạt động và phát triển của tất cả các hệ cơ quan trong cơ thể, đặc biệt là hệ thần kinh trung ương. Sau sinh, não bộ và hệ thần kinh là có cơ quan phát triển kém nhất trong cơ thể trẻ. Não trẻ sơ sinh chỉ nặng khoảng 500 gram. Hệ thần kinh sẽ tiếp tục phát triển nhanh chóng trong vòng 5 năm đầu tiên.
- Song song với một chế độ ăn cung cấp năng lượng cao, các loại thực phẩm cung cấp cho trẻ cần được đa dạng hóa, đảm bảo đủ các nhóm chất như protein, chất béo, chất bột đường, vitamin và khoáng chất. Một chế độ ăn uống lành mạnh kết hợp với việc luyện tập thể dục thể thao thường xuyên sẽ giúp trẻ phát triển cân đối và khỏe mạnh. Ngoài ra, duy trì thói quen tốt này rất có lợi cho giai đoạn chuyển tiếp từ chế độ ăn giàu chất béo đáp ứng nhu cầu dinh dưỡng của trẻ sơ sinh sang chế độ ăn ít chất béo, giàu chất xơ tương ứng với nhu cầu năng lượng của trẻ mầm non. Nên ưu tiên lựa chọn các loại thực phẩm tươi và sạch.
Cha mẹ nên đa dạng hóa nguồn dinh dưỡng cho trẻ nhỏ
2. Trẻ cần bao nhiêu dưỡng chất mỗi ngày?
Bộ Y tế Việt Nam đã được ra khuyến cáo dưới dạng văn bản liên quan đến nhu cầu dinh dưỡng hằng ngày, phân loại theo giới tính, lứa tuổi và nghề nghiệp. Nhu cầu dinh dưỡng khuyến nghị được định nghĩa là số lượng nên ăn của một loại chất dinh dưỡng đáp ứng đủ nhu cầu hằng ngày, có tên viết tắt là RDA (recommended dietary allowance). Nhu cầu dinh dưỡng của trẻ được xác định cụ thể theo từng nhóm chất như sau:
- Chất đạm: chất đạm hay protein là nhóm chất thiết yếu đầu tiên được đề cập đến. Cơ thể trẻ cần được cung cấp đầy đủ protein để hình thành và xây dựng các mô tế bào mới, sản xuất enzyme và hóc môn điều hòa cơ thể. Chất đạm là thành phần quan trọng trong sự phát triển của não bộ, đặc biệt trong quá trình myelin hóa các tế bào thần kinh. Nguồn thực phẩm giàu chất đạm bao gồm cá, thịt, trứng, sữa và các sản phẩm từ sữa. Sữa mẹ cũng là nguồn cung cấp chất đạm quan trọng cho trẻ sơ sinh, vì thế nên duy trì bú sữa mẹ từ 18 đến 24 tháng tuổi. Thực phẩm có nguồn gốc từ thực vật như các loại đậu cũng là nguồn cung cấp chất đạm lành mạnh tương tự như đạm động vật. Nhu cầu protein trung bình ở trẻ khoảng 2-3 gr/ kg/ ngày.
- Chất bột đường: đây là nhóm chất tạo cảm giác no và cung cấp năng lượng chính trong các bữa ăn. Ngũ cốc, khoai, gạo, bánh mì, bún, miến là các loại thực phẩm giàu chất bột đường. Glucid và chất xơ là hai đại diện tiêu biểu của nhóm dưỡng chất này. Nhu cầu cung cấp chất bột đường cho cơ thể tăng dần theo tuổi tác. Trẻ dưới 1 tuổi nên được cung cấp khoảng 80 – 100 gr/ ngày, trong khi trẻ trong độ tuổi mẫu giáo (3 đến 5 tuổi) nên được cung cấp khoảng 200g/ ngày.
- Chất béo (lipid): là nhóm chất có khả năng chuyển hóa thành năng lượng nhiều nhất. Mỗi gram chất béo cung cấp được 9 kcal, trong khi mỗi gam chất đạm hoặc chất bột đường chỉ cung cấp khoảng 4 kcal. Ngoài vai trò cung cấp năng lượng trực tiếp cho các hoạt động của cơ thể, chất béo còn có nhiệm vụ dự trữ năng lượng dưới dạng mô mỡ. Hơn nữa, nhờ có lipid, cơ thể mới hấp thu được các nhóm chất tan trong dầu như vitamin A, vitamin D, vitamin E, vitamin K. Dầu ăn, mỡ động vật như mỡ gà, mỡ heo, mỡ cá, quả bơ là các nguồn cung cấp chất béo cần thiết cho trẻ. Bố mẹ có thể cho thêm 1 – 2 thìa dầu vào bát cháo của trẻ hoặc sử dụng dầu để chế biến thức ăn đối với những trẻ lớn hơn.
- Vitamin: Vitamin A và vitamin C là hai loại vitamin được quan tâm nhiều nhất đối với trẻ em. Chúng cần cho sự phát triển thể chất, sản xuất máu và tăng cường hoạt động của hệ miễn dịch. Vitamin A được cung cấp từ các thức ăn có nguồn gốc động vật như gan gà, trứng, lươn và các loại rau củ màu đỏ, cam, vàng. Ngoài ra, các loại vitamin khác như vitamin E, các vitamin nhóm B cũng rất cần thiết cho trẻ.
- Khoáng chất: sắt, canxi, phốt pho, kẽm là những vi lượng cần thiết cho cơ thể. Nhu cầu cung cấp các chất vi lượng không quá cao nhưng có thể gây ra các phản ứng không có lợi cho sức khỏe nếu không được cung cấp đầy đủ. Sắt cần để tạo máu, cung cấp oxy cho não và các cơ quan khác. Kẽm là thành phần cấu tạo nên hệ thần kinh trung ương và não bộ. Canxi giúp xương chắc khỏe.
Việc cung cấp đủ nhu cầu năng lượng của trẻ sơ sinh giúp con phát triển một cách toàn diện và đảm bảo cho quá trình lớn lên của con về sau.
Bên cạnh đó trong quá nuôi con nhỏ, nếu trẻ gặp bất cứ vấn đề gì về tiêu hóa, chậm lên cân, con lười ăn... cha mẹ có thể cho con khám sức khỏe tổng quát để các bác sĩ, chuyên gia thăm khám và có những tư vấn chuyên sâu.
Khi trẻ gặp bất thường về sức khỏe, cha mẹ nên đưa trẻ đến gặp bác sĩ để được tư vấn kịp thời
Chuyên khoa Nhi - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec là địa chỉ tiếp nhận và thăm khám các bệnh lý mà trẻ sơ sinh cũng như trẻ nhỏ dễ mắc phải. Với trang thiết bị hiện đại, không gian vô trùng, giảm thiểu tối đa tác động cũng như nguy cơ lây lan bệnh. Cùng với đó là sự tận tâm từ các bác sĩ giàu kinh nghiệm chuyên môn với các bệnh nhi, giúp việc thăm khám trở nên hiệu quả và rút ngắn thời gian nằm viện.
Trẻ ăn không đúng cách có nguy cơ thiếu các vi khoáng chất gây ra tình trạng biếng ăn, chậm lớn, kém hấp thu,... Nếu nhận thấy các dấu hiệu kể trên, cha mẹ nên bổ sung cho trẻ các sản phẩm hỗ trợ có chứa lysine, các vi khoáng chất và vitamin thiết yếu như kẽm, crom, selen, vitamin nhóm B giúp đáp ứng đầy đủ nhu cầu về dưỡng chất ở trẻ. Đồng thời các vitamin thiết yếu này còn hỗ trợ tiêu hóa, tăng cường khả năng hấp thu dưỡng chất, giúp cải thiện tình trạng biếng ăn, giúp trẻ ăn ngon miệng